Google levert meer dan 20 duizend hits op ‘bezielend leiderschap’. Trainingsbureaus buitelen over elkaar heen met ‘bezielde’ programma’s die je laten bijdragen ‘aan iets dat groter is dan jezelf, een hoger plan … dat anderen inspireert’. We moeten opzoek naar ‘antwoorden vanuit het stille middelpunt van de eigen binnenwereld’. En ‘we laten ons inspireren door de vijf aartsvaders … en ontdekken dat we deel uitmaken van een groter geheel.’ Vanuit ‘de wetten in wijsheidstradities uit het oude Egypte, boeddhisme en christendom tot een deze tijd.’ Ik krijg er bijna jeuk van, zeker als er ook nog klakkeloos termen als efficiëntie, productiviteit en authenticiteit bij worden gehaald.
Niet vreemd dus dat ik het boekje van monnik Alselm Grün een tikkie sceptisch ter hand nam. Grün is als kellenaar (zakelijk leider) van de benedictijner abdij van Münsterschwarzach verantwoordelijk voor twintig bedrijven met zo’n driehonderd werknemers. Hij is bedrijfskun-dige, theoloog, dieptepsycholoog (?) en veel gevraagd adviseur van topmanagers. Ik maak een diepe buiging voor zijn CV, maar ook voor zijn boekje?
.Antwoord: ‘ja’. En de buiging is niet zo diep, want dat zou Grün niet op prijs stellen als bescheiden mens. Het werkje behandelt citaten over leiderschap uit de regel van Benedictus (niet de Paus, maar degene die heilig verklaard is). De auteur doet dat met kennis van zaken, zowel van de Latijnse grondtaal als van wereld waarin leiders zich begeven. Het is geen handboek met tips en trucs maar meer een denkboek over levensprincipes.
Ik las met de pen in de aanslag. Het aantal uitroeptekens en onderstrepingen groeide gestaag, met hier en daar een vraagteken (daarover straks meer). Eerst volgen enkele parels, aangevuld met enkele voetnoten:
- ‘We zijn zelf verantwoordelijk voor hoe we met leiding omgaan.’ Bingo! Geldt zowel voor leiders als hun volgers. Zou veel coachingsgesprekken schelen.
- ‘Een leider heeft eerst de school van zelfkennis doorlopen.’ Ken ik mijn onuitgesproken behoeften, mijn onderdrukte hartstochten en emoties? Als ik mijn schaduwkant niet ken, hoe zal ik anderen accep-teren, vergeven en aanmoedigen?
- ‘Slechts een wijs en nuchter leider zal deze verleiding (‘meer, meer, meer’) weerstaan en genoegen nemen met de maat die bij hem en zijn bedrijf past.’
- ‘Succes is de broedplaats van zelfoverschatting.’ Wat is jouw ‘signaallicht’ voor dreigende hoogmoed?
- Jezelf bijzonder kwaliteiten toedichten
- Geloven in eigen onfeilbaarheid
- Andersdenkenden zien als ‘dwarsliggers’
- Je zelf met adviseurs afzonderen
- Voortdurend de eerste viool spelen
- Bijzaken belangrijker achten dan hoofdzaken
- Wie zijn eigen verwondingen niet onder ogen ziet, zal voortdurend anderen en zichzelf pijn doen. Slik! Hoe-veel wonden zijn snel gehecht maar niet genezen?
- Besluiteloosheid is de grootste blokkade voor goed leiderschap. En maar wachten tot de knoop zichzelf door hakt. Verziek je cultuur er niet mee.
- ‘Houd de ander de waarheid voor als een mantel die hij kan aantrekken, maar sla hem niet met de waarheid als een natte lap om de oren.’
- Iemand minachten betekent vaak dat je iets in jezelf niet aanvaardt en ten diepste jezelf veracht.
- Het belangrijkste doel van leiding geven is een betrouwbaar en helder bedrijfsklimaat scheppen.
- Een mens die tegen zijn aard en ritme inwerkt maakt zichzelf kapot. Ken ik mijn aard en ritme?
- Wie te veel wil veranderen maakt alles juist slechter. Paul Watzlawick zegt: ‘steeds meer van hetzelfde’.
- De leider als arts. We geven leiding tot andermans ‘heil’, d.w.z. om ‘heel te maken’. In Jtro-termen, compleet mens, met hart, hoofd en handen.
En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Over het verschil tussen geliefd en populair zijn. Over klagen als bewijs van falend leiderschap. Enzovoort. Genoeg voor nu. We steken de spade iets dieper in de grond.
Een vraag. Vanuit welk mensbeeld denkt Grün? Hij zegt hierover: ‘in ieder mens schuilt een goede kern’. Bedoelt hij (natuurlijke) talenten of dat een mens de intentie heeft het goede te kiezen, tot het goede geneigd is? De Schrift is over dit laatste pessimistischer (of realistischer): de mens is niet in staat tot enig goed en geneigd tot alle kwaad. Hij is geneigd God en zijn naaste te haten. Geen populaire teksten, maar wel verklarend als het gaat om de gebrokenheid van het bestaan. En gebrokenheid te lijf gaan met een deugdzaam leven lijkt fraai, maar werpt niet alleen leiders terug op zichzelf. Genade is geen keuze maar een gift. Laat Grün deze notie bewust buiten beschouwing? Of is aanhanger van de gedachte dat leiderschap valt onder het domein van de ‘algemene genade’? Dat leerde ik ook van Dr. H. van der Belt, maar de genoemde deugden komen sterk overeen met de vrucht van de Geest, zoals Paulus die bespreekt
in Galaten 5. En is die vrucht los verkrijgbaar? De Bijbel spreekt niet over ‘vruchten’ maar over vrucht, dus een christen ontvangt -oneerbiedig gesproken- het hele pakket. Dat gaat verder dan algemene genade. Dan zeggen we met Paulus: ‘niet meer ik, maar Christus leeft in mij …’. Dan leiden wij niet zelf ons leven, en anderen, maar worden wij geleid. Verder haalt de auteur regelmatig de Heere Jezus aan als voorbeeld hoe een leider naar mensen moet kijken. Met ogen van mededogen die de mens zien achter zijn gedrag. Ook voor die blik is meer nodig dan grondige zelfkennis en beheersing van ons ego (hoe nobel ook).
En dan. ‘Bezielend’ leiderschap. Over wiens ziel hebben we het eigenlijk? De ziel van de leider die de ziel van de volger ‘aansteekt’? Volgens Grün heeft bezieling tot doel de ‘ziel van de ander vleugels te geven’. De ziel als vogel. Symboliek waar ook ik geïnspireerd door raak, maar hebben we het over dezelfde ziel? De ziel die eeuwig leeft, ook als ons lichaam tot stof is vergaan? Volgens mij zetelt de ziel in ons willen, denken en voelen. En deze ‘drie-eenheid’ moet achtereenvolgens omgebogen, verlicht en tot een tempel gemaakt worden. En dat is geen mensenwerk maar werk van de Heilige Geest. Aan ‘spiritueel leiderschap’ gaat het werk van de Geest vooraf. Zonder kan er sprake zijn van excellent leiderschap (denk aan J. Collins) maar laat a.u.b. het stickertje ‘spiritueel’ eraf.
Tot slot. Grün spreekt in navolging van organisatie-adviseur Secratan, van een organisatie als ‘heiligdom’. Als plaats, ik vat het in eigen woorden samen, waar mensen weer mens worden, zielen vleugels krijgen en God mensen aanraakt. Het lijkt erop dat de gemeente van Christus ook gestalte krijgt in het bedrijfsleven. Een spannende gedachte, maar wellicht wat vergaand. Maar goed, de regels van de- ze brief zijn op. Ik hoop dat je het boekje aanschaft en leest. Als morgen alle leiders zich langs de genoemde principes zouden gedragen zou de wereld er beter uitzien. Mijzelf incluis.
